Dünyanın her mutfağında tatlılar başlı başına bir kategori olarak incelenir. Yemek sonralarının vazgeçilmezi olan tatlıların Azerbaycan mutfağında da yeri büyüktür. Azerbaycan tarihi gereği bir çok medeniyete ev sahipliği yapmış ve ev sahipliği yaptığı medeniyetlerden kültürel anlamda önemli derecede etkilenmiştir. Bu etki gastronomiye de yansımış ve günümüzde Azerbaycan mutfağının, bölgeler arasında da çeşitlilik gösteren oldukça geniş bir yelpazeye yayılmasına neden olmuştur. Bu yelpaze içerisinde, tatlıların yeri de büyüktür. Azerbaycan mutfağının en güzel tatlılarından bazılarını sizler için anlatmak istedik.

Pakhlava

Azerbaycan tarzında baklava olarak adlandırabileceğimiz pakhlava, dünyanın her yerinde yapan diğer türevleri gibi Türk baklavasına da benzerlik gösterir. Pakhlava, Azerbaycan’ın değişik bölgelerinde değişik şekillerde yapılır. Bu bölgeler arasında, Baku, Ganja, Rishta, Guba ve Sheki bölgelerinin phaklavalarının arasında ufak farklılıklar bulunur. Bu farklılıklar arasında, katman sayısı, şerbet malzemeleri ve iç tercihi sayılabilir.

Shorgoghal

Shorgoghal genellikle Nevruz Bayramı için yapılan yuvarlakbir tatlıdır. Tatlının Türk mutfağındaki tatlıların genelinden ayrılan özelliği içine konan baharatlardan gelir. Shorgoghal yapımında tarçın, kimyon, zerdeçal ve anason kullanılır. Eğer ki tatlının yapımında bu baharat kombinasyonu yerine şeker ve kuru yemiş kullanılırsa adına shirin goghal denir. Tatlının üst kısmı safran veya haşhaş tohumları ile de süslenebilir.

Sheki halva

Azerbaycan mutfağındaki çok değişik kültürel etkilerden yazımızın başında bahsetmiştik. Sheki halvanın kaynağı da antik Mezopotamya olarak gösterilmektedir. Bu anlamda tatlı belki de insanlık tarihinin en eski tatlılarından biridir ve Azerbaycan mutfağında halen yaşatılan bir kültür öğesidir. Bu helvanın yapımında su değirmeninde çekilen pirinç unu kullanılır. İçinde kişniş tohumları, kakule ve fındık kullanılır. Üzerinin safranla süslenmesi de yaygındır.

Shekerbura

Azerbaycan mutfağının en ikonik tatlılarından biridir. İçine badem, ceviz ve fındık gibi yemişler ile şeker doldurulan yarım ay şeklindeki tatlı Nevruz Bayramı’nda yapılır ve sevilerek tüketilir. Tatlının adının “sheker burek” isminden evrildiği düşünülmektedir. Tatlının hamuru için buğday unu, tereyağı, yumurta sarısı, süt, krema ve maya kullanılır. Hamurun üstü maggash ismi verilen özel bir aletle dekoratif şekillerde süslenir.

Nougat

Nougat, helvaya benzer bir çeşit şekerlemedir. Beyaz ya da kahverengi olabilir. Bu durumu belirleyen şekerlemenin içine konan malzemeler olur. Beyaz nougat için şeker, bal, antep fıstığı, ceviz, fındık ve badem gibi yemişlerin yanı sıra meyve kuruları ve şekerlenmiş meyveler kullanılır. Ayrıca beyaz nougat içerisinde yumurta akı da bulunur. Kahverengi nougat için yumurta akı kullanılmaz. Avrupa’da ve İran’da da popüler olan nougatların Azerbaycan kültüründe de yeri vardır.

Bu tatlılar ve çok daha fazlasını, Ankara Haydar Aliyev Parkı’nda yer alan Buta Baku restoranımızda tadabilirsiniz. Bize internet sitemiz ve Instagram hesabımız üzerinden ulaşabilirsiniz. Buta Baku menüsünün tamamını da yine internet sitemiz üzerinden inceleyebilirsiniz.

Azerbaycan mutfağında ekmeğin yeri büyüktür. Ekmeğin geleneği binlerce yıl öncesine dayanır ve günümüzde de yaşatılmaya devam eder. Bunun en güzel örneklerinden biri misafirlerin ekmek ve tuz ile karşılanmasıdır. Ekmeğin öne çıktığı diğer güzel gelenekler arasında, “ekmek hakkı” üzerine yemin edilmesi, düğünlerde kız ve erkek evinden iki çocuğun bir somun ekmeği paylaşması ve gelin baba evinden çıkarken başının üzerinde ekmek kesilmesi bulunur. Azerbaycan kültüründe bereketi simgeleyen ekmeğin önemi dile de yerleşmiştir. Ekmekle ilgili bazı atasözleri arasında bulunan “Çörəyi tapdalamazlar” (Ekmeğe basamazlar), “Bir tikə çörək dağ aşırar”(Bir parça ekmek bir dağı geçiyor), “Torpağa düşməsin havayı bir dən, çörək bol olarsa basılmaz Vətən” (Bırak hava yere düşmesin, bol ekmek varsa vatan basılmasın), “Çörəyi dizinin üstündədir” (Ekmeği dizinin üzerinde olmak) gibi örnekler, ekmeğin kültür içindeki değerini gösterir niteliktedir.

Günümüzde, her sektörde olduğu gibi ekmek ve fırın teknolojileri de gelişmiş olsa da, ekmek pişirme geleneği kültürün önemli bir parçası olmaya devam etmektedir. Azerbaycan’ın her bölgesinde değişik ekmekler pişirilir. Bu ekmekler yuka, yayma, fatir, lavaş, sangek, hamrali, kalın, ince, mevsimlik, kek, tandır ekmeği, kharak ekmeği, beyimchorey, ceviz ekmeği ve bademli ekmeğinde aralarında olduğu onlarca ekmeği kapsayan geniş bir yelpazeye uzanır.

Sangak (səngək) ekmeği, Bakü, Gence, Nahçıvan gibi yörelerde pişirilen bir ekmektir. Bu ekmekler taş üzerinde pişirilir ve tazeliklerini 3-4 kadar muhafaza edebilirler. En büyük özellikleri ise sıvı ve yağlı yemeklere katık olması için düşünülmüş olmalarıdır. Nahçıvan, Gubadlı ve Zangilan bölgelerinde öne çıkan bir başka ekmek lezzeti ise lavaştır. Lavaş, bizim kültürümüzde de yaygın olan yufka ekmek gibi pişirilir ve kurutulur. Tüketilmeden önce ıslatılarak tekrar yumuşatılır. Azerbaycan kültürünün ilginç ekmeklerinin bir diğer örneği ise Lezgi ekmeği (Ləzgi çörəyi)‘dir. Kökenini Lezgi halkının mitolojisinden alan ekmek görünüş olarak güneşe benzer. Ekmeğin en büyük avantajlarından biri buzdolabında çok uzun süre muhafaza edilebilmesidir.

Ekmeğe saygının oldukça önemli olduğu Azerbaycan kültürünün ekmeklerini tatmak isteyenleri, Buta Baku’de ağırlamaktan mutluluk duyuyoruz. Mutfağımızı merak edenler bizi Instagram sayfamızdan takip edebilirler.

Kaynaklar:

Musavat

Mediapost

Azerbaycan mutfağı, dünyanın en eski ve zengin mutfaklarından biridir. Kendi mutfağımızla da önemli benzerlikler gösteren Azerbaycan mutfağı ülkenin zengin topraklarından ve ikliminden beslenir. Azerbaycan topraklarında, varolan 11 iklimlerin 9’u mevcuttur. Bu da ülkede çok sayıda geçiş ikliminin görülmesini ve dolayısıyla tarımsal olarak geniş bir yelpazedeki seçeneklerinin değerlendirilmesini sağlar.

Azerbaycan mutfağında et, sebze, süt, hamur işi yoğunlukla kullanılır. Bunun yanı sıra çok çeşitli şekillerde pişirilen pilavların ve çorbaların da yeri büyüktür. Azerbaycan mutfağının bir diğer vazgeçilmezi ise çaydır. Azerbaycan kültüründe çay, bir sofra lezzeti ve sıcak içecek olmanın ötesine geçerek şifa kaynağı olarak görülmektedir.

Çorbalar

Azerbaycan mutfağında çorbalar, Türk mutfağından daha değişik şekilde tüketilir. Genellikle daha koyu bir kıvama sahip olan çorbaların önce sulu kısmı yenir. Daha sonra içindeki malzemeler ekmekle ikinci bir yemek gibi yenir.  Azerbaycan çorbalarının öne çıkan bir başka özelliği ise içlerinde ince ince doğranan kuyruk yağı kullanılmasıdır.

Azerbaycan çorbalarında Türk mutfağından değişik olarak salçanın yeri yoktur. Çorbalarda taze domates kullanılır. Taze domatesin bulunmadığı kış aylarında ise, domatesin yaptığı asidite düzenleme görevini kuru erik gibi malzemeler ve baharatlar yapar.

Pilav

Azerbaycan mutfağında mutfağın kralı sayılan pirincin yeri çok büyüktür ve mutfakta onlarca pilav çeşidi bulunmaktadır. Pilav çok çeşitli baharatlarla ve sebzelerle zenginleştirilerek yapılır. Azerbaycan mutfağında bir çok ünlü pilav bulunmaktadır. Ancak bu pilavların şahı, adı üzerinde şah pilavıdır. İçerisinde et, soğan ve safran bulunan pilav, lavaş içinde fırında pişirilir. Şah pilavı, Azerbaycan mutfağının en gözde yemekleri arasında bulunmaktadır. Şah pilavının dışında,  sütlü pilav, meyveli pilav, parça döşemeli pilav, çığırtma pilav, ham-döşemeli pilav, fisincan pilavı, narlı pilav ve han pilavı gibi birbirinden özgün lezzetler, Azerbaycan mutfağının yemek kültürüne kazandırdığı değerler arasında bulunmaktadır.

Et Yemekleri

Et yemekleri, Azerbayncan kültürünün değerli bir parçasıdır. Besicilikten elde edilen etin yanı sıra, ev eti, sakatat ve deve eti gibi bir çok değişik et ürünün Azerbaycan mutfağında yeri vardır. Et, yemeklerin ana parçası olabildiği gibi, pilav, erişte ve yumurta kullanılarak yapılan bir çok değişik yemeğe de eşlik eder. Azerbaycan mutfağında etin pişirilmesi için tandır, fırın ve sacın da aralarında olduğu pekçok değişik aparat kullanılır.

Azerbaycan mutfağında et ürünleri kadar su ürünlerinin de yeri vardır. Hazar Denizi, Kura, Araz ve diğer su kaynakları, Azerbaycan mutfağına çeşitli su ürünleri sağlar. Alabalık ve Mersin balıkları bu su ürünleri arasında öne çıkanlardır.

Dolmalar

Azerbaycan mutfağında dolmaların yeni büyüktür ve otuza yakın dolma çeşidi bulunur. Türk mutfağında da aşina olduğumuz asma yaprağı ve lahana sebzelerine iç konularak yapılan dolmalar kadar, elma, ayva, patlıcan ve soğan doldurularak yapılan çeşitli yemekler bulunur.

Hamur İşleri

Azerbaycan mutfağında hamur işlerinin özel bir yeri bulunur. Aslına bakılırsa, hamur ve hamuru etle pişirmek Türki cumhuriyetler coğrafyasında öne çıkan bir gastronomik özelliktir. Azerbaycan gözlemesi diyebileceğimiz kutab, corat direği, dushbara, hıngal, engerek ve fırni Azerbaycan mutfağına özel hamur işleri arasında yer alır.

Tatlılar

Azerbaycan mutfağında tatlılar, şekerlemeler ve helva hem günlük yaşantıda hem de özel günlerde karşımıza çıkan ve kültürün önemli değerleri arasında yer alır. Azerbaycan tatlılarının Türk mutfağında karşılık bulan baklava ve şekerpare tatlılarının yanı sıra, badambura, peshmek, mutakka ve peshvang gibi tatlılar da sofralarda sevilerek tüketilir.

Bu lezzetleri tatmak için Azerbaycan’a bir ziyaret yapmak gibisi elbette olmaz. Ancak henüz Azerbaycan’a gitmek planlarınız arasında yoksa, Azerbaycan mutfağını Haydar Aliyev Parkı’nın doğal ortamında deneyimlemeniz de mümkün.

Kültürle taçlanan sofralarda görüşmek dileğiyle.